Khởi nguồn Cà phê !

Theo một truyền thuyết đã được ghi lại trên giấy vào năm 1671, những người chăn dê ở Kaffa (thuộc Ethiopia ngày nay) phát hiện ra một số con dê trong đàn sau khi ăn một cành cây có hoa trắng và quả màu đỏ đã chạy nhảy không mệt mỏi cho đến tận đêm khuya. Họ bèn đem chuyện này kể với các thầy tu tại một tu viện gần đó. Khi một người chăn dê trong số đó ăn thử loại quả màu đỏ đó anh ta đã xác nhận công hiệu của nó. Sau đó các thầy tu đã đi xem xét lại khu vực ăn cỏ của bầy dê và phát hiện ra một loại cây có lá xanh thẫm và quả giống như quả anh đào. Họ uống nước ép ra từ loại quả đó và tỉnh táo cầu nguyện chuyện trò cho đến tận đêm khuya. Như vậy có thể coi rằng nhờ chính đàn dê này con người đã biết được cây cà phê.

 

 

Người ta tin rằng tỉnh Kaffa của Ethiopia chính là vùng đất khởi nguyên của cây cà phê. Từ thế kỷ 9 người ta đã nói đến loại cây này ở đây. Vào thế kỷ 14 những người buôn nô lệ đã mang cà phê từ Ethiopia sang vùng Ả-Rập. Nhưng tới tận giữa thế kỷ 15 người ta mới biết rang hạt cà phê lên và sử dụng nó làm đồ uống. Vùng Ả-Rập chính là nơi trồng cà phê độc quyền. Trung tâm giao dịch cà phê là thành phố cảng Mocha, hay còn được gọi là Mokka, tức là thành phố Al Mukha thuộc Yemen ngày nay.

Cách thức pha chế cà phê truyền thống của người Ethiopia có lẽ là cách thức cổ xưa nhất. Hạt cà phê được cho vào một cái chảo sắt to và rang lên, sau đó được nghiền vụn ra hoặc cho vào cối giã. Chỗ hạt giã vụn đó được trộn với đường trong một cái bình gọi là jebena (một loại bình cổ thon có quai), nấu lên và đổ ra bát.

 

 

Lịch sử cà phê ở Ả-Rập

 

Người Ả-Rập là những người đầu tiên không những trồng cây cà phê mà còn biến cà phê hạt thành hàng hóa buôn bán. Cho đến thế kỷ thứ 15, cà phê được trồng nhiều nhất ở Yemen ở Ả-Rập và chỉ ngay sau một thế kỉ, nó đã phủ rộng ra cả Ba Tư, Ai Cập, Syria và Thổ Nhĩ Kỳ.

Cà phê khi đó không những là một loại thức uống tại nhà mà còn phổ biến ở những quán xá vùng Cận Đông, nó xuất hiện hầu hết ở những hoạt động xã hội. Không chỉ sử dụng cà phê để uống khi nói chuyện, khi thưởng thức nghệ thuật, chơi cờ mà còn là đồ uống quan trọng trong các cuộc họp chính trị.

Với hàng ngàn khách hành hương thăm thánh địa Mecca từng năm từ toàn bộ các khu vực trên Thế giới, tên tuổi của đồ uống có tính năng làm tinh thần thư giãn, minh mẫn ngày một lan rộng ra. Cà phê nổi tiếng tới mức họ gọi nó là “thứ rượu vang của Ả-Rập” và Ả-Rập đã rất nỗ lực nhằm duy trì độc quyền kinh doanh cà phê bằng việc kiểm soát và điều hành nghiêm ngặt sản lượng tiêu thụ hàng năm của nước này.

CÀ PHÊ DU NHẬP VÀO CHÂU ÂU NHƯ THẾ NÀO?

 

Với sự bành trướng của Đế quốc Ottoman (Đế quốc Thổ Nhĩ Kỳ) đồ uống này càng ngày càng được ưa chuộng hơn. Quán cà phê đầu tiên được mở ở Ba Tư. Trong những quán nhỏ ở vùng tiểu Á, Syria và Ai Cập người ta gặp nhau để thưởng thức loại đồ uống kì lạ. Kể từ năm 1532 các quán cà phê luôn đông nghịt khách. Vào thế kỷ 17 cây cà phê được trồng phổ biến tại các thuộc địa của Hà Lan đưa nước này thống trị ngành thương mại cà phê.

 

Ở Constantinopolis (Istanbul ngày nay) có lẽ cà phê được biết đến lần đầu tiên vào năm 1517 (khi ông hoàng Selim / chiếm lĩnh Ai Cập). Năm 1554 quán cà phê đầu tiên ở Châu Âu đã được mở ở đây bất chấp sự phản đối của nhà thờ. Vào năm 1645 quán cà phê đầu tiên của Ý được mở ở Venezia. Năm 1650 ở Oxford và năm 1652 ở Luân Đôn  lần lượt xuất hiện các quán cà phê đầu tiên của Vương Quốc Anh. Ở Pháp những quán đầu tiên được khai trương vào năm 1659 ở thành phố cảng Paris theo sau vào năm 1672. Vào năm 1683 Wien cũng có quán cà phê đầu tiên (do một người Ba Lan cho ra đời), sau khoản thời gian Áo giành chiến thắng trước Thổ Nhĩ Kỳ và tịch thu được 500 bao cà phê chiến lợi phẩm. Thủ đô Wien tiếp đến trở thành thành phố với những quán cà phê nổi tiếng nhất. Từ nước Pháp, cà phê gia nhập vào Đức qua thành phố cảng Bremen vào năm 1673. Năm 1679 quán cà phê đầu tiên của Đức được một người Anh mở ở Hamburg, sau đó là Regensburg (1686) và Leipzig (1694).

 

 

Trong những năm 1600, cà phê được mang đến New Amsterdam – thành phố New York nổi tiếng về sau. ở đây, mặc dù cà phê cũng nhanh chóng được sử dụng và sự xuất hiện của nhiều cửa hàng cà phê cũng mở rộng dần nhưng trà vẫn là một loại thức uống được yêu thích hơn cả đến tới tận năm 1773, sau khoản thời gian xảy ra cuộc đấu tranh chống lại việc áp đặt khoản thuê quá nặng lên trà bởi King George. Bây giờ, cà phê dần trở thành thức uống yêu thích nhất tại Mỹ.

 

 

Sự cạnh tranh về cà phê ngày càng căng thẳng khi nhu cầu về thức uống này tăng cao, người Ả-Rập đã không thể giữ vị thế độc quyền của mình và để những nước khác xuất hiện được cây giống. Nhà truyền giáo, du khách, thương nhân và người dẫn đầu các thuộc địa tiếp tục mang các loại hạt cà phê đi khắp Thế giới, chúng được gieo trồng khắp nơi. Kết quả là chỉ trong vòng 100 năm đã xuất hiện rất nhiều loại cà phê khác biệt và cà phê  là loại hàng hóa thông dụng nhất trên Trái đất. Thế kỷ 18, cà phê đã trở thành một trong những cây xuất khẩu mang lại lợi nhuận cao nhất trên Trái đất.

 

Cây cà phê ở Việt Nam

 

Vào thế kỷ 17-18 những giáo sĩ Bồ Đào Nha, Tây Ban Nha, Pháp, … đã mang Cà phê trồng rải rác ở một vài khu vực trên việt nam. Nhưng mãi cho đến khi người Pháp chiếm được nước ta từng phần và đặt nền bảo hộ lên toàn cõi thì cà phê mới được trồng quy mô lớn.

Năm 1857, Pháp mang giống cà phê Arabica (giống thuần chủng ở Ethiopia) trồng ở Kẻ Sở (Bắc Kỳ), kế tiếp lan dần xuống Phủ Lý, Ninh Bình, Thanh Hóa, Nghệ an, Quảng Trị, …. Cà phê sau thời điểm được thu hoạch và chế biến được nhập khẩu về Pháp với thương hiệu Arabica du Tonkin (nghĩa là cà phê Arabica Bắc Kỳ).

Năm 1925 người Pháp đã trồng cà phê thành công trên những vùng Tây Nguyên, nổi bật là cao nguyên Lang Biang (Lâm Đồng) và Daklak. Cafe được trồng thành nhiều đồn điền với các chủ nhân là người Pháp và nhân công là người dân tộc thiểu số. Giống cà phê Arabica được trồng ở Lâm Đồng và giống cafe Robusta được trồng ở Daklak do những điều kiện thời tiết và độ cao phù hợp .

Người Pháp đã thành công trong việc thuần hóa và khai thác cà phê tại Nước ta nhằm mục đích trục lợi cho nước Pháp trong cuộc tranh đua thương mại trên thế giới và phá đi các ưu thế độc quyền của khối Ả-Rập về cà phê lúc bấy giờ.

Theo nguồn: Bách khoa toàn thư mở Wikipedia.